Birgün gazetesinde Feray Aytekin Aydoğan, “Bugün Dünya Okul Yemekleri Günü… Dünya genelinde 108 ülkede, 400 milyonu aşkın çocuk okul yemeğine erişim sağlıyor. Ancak Angola’dan Etiyopya’ya, Sri Lanka’dan Burkina Faso’ya, Almanya’dan İsveç’e, Norveç’e, Polonya’ya ve Burundi’ye kadar birçok ülkede var olan okul yemeği programları, ülkemizde ‘tasarruf’ ve ‘bütçeye yük’ gerekçeleriyle uygulanmıyor” ifadelerini kullandı.
Aydoğan’ın bugünkü yazısında şu ifadelere yer verildi:
“Sınırlı şekilde mevcut olan okul yemeği hakkı, tasarruf bahanesiyle çocuklardan alındı. Genel seçim öncesinde siyasi iktidar, okul yemeğinin tüm kademelerde yaygınlaştırılacağı sözünü verdi. Ancak seçimlerin ardından bu sözün bir aldanış olduğu açığa çıktı. Çocukların en temel kamusal hakkı, sadece oy almak amacıyla istismar edildi. Seçimden sonra önce okul öncesi eğitimde okul yemeği programına son verildi. Deprem bölgesinde bu programın sürdürüleceği belirtildi; ancak orada da benzer bir sonlandırma gerçekleşti. Taşımalı eğitimde ikili eğitim alan öğrenciler için de okul yemeği sağlanmadı. Tüm bu uygulamaların gerekçesi ise tasarruf oldu.
Öte yandan, çocukların okul yemeğini tasarruf gerekçesiyle kısıtlayanlar, aynı dönemde özel meslek lisesi ve deprem bölgesindeki özel okullara halkın bütçesinden teşvik olarak milyonlar aktardı. Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) bütçesi, 2014-2018 yılları arasında merkezi yönetim bütçesinin yüzde 12-13’üne tekabül ediyordu. Eğer bu oran korunmuş olsaydı, MEB’in 2025 bütçesi 316 milyar TL daha fazla olabilirdi. Bu miktar, Türkiye’deki 15,8 milyon öğrenciye iki yıl boyunca ücretsiz ve sağlıklı öğle yemeği sağlama imkanı sunabilirdi.
Ancak tercih, yine çocukların değil sermayenin çıkarlarından yana yapıldı. Halkın vergileri, milyonlarca çocuğun okul yemeği hakkı için değil, yalnızca bir avuç sermaye grubu için harcandı.
Dünyada okul yemeği, ihtiyaç temelli bir destek olmanın ötesinde, kamusal bir hak olarak kabul ediliyor. Bu hak, yurttaşlık hakkı ve kalıcı eşitsizliklerin aşılmasında bir sosyal politika aracı olarak tanımlanıyor. Araştırmalar, okul yemeğinin akademik başarıyı ve okullaşma oranını büyük ölçüde artırdığını, çocukların psikolojik, sosyal ve fiziksel gelişimlerine olumlu katkılarda bulunduğunu, aynı zamanda toplumsal cinsiyet eşitliği üzerinde de etkili olduğunu kanıtlıyor. Örneğin, Pakistan’da 1998-2004 yılları arasında her ay 20 gün okula gelen kız öğrencilere verilen 4 litre yağ, altı yıl sonunda kız çocuklarının okullaşma oranını yüzde 135 artırmıştır.
Ülkemizdeki veriler, artan yoksulluğun ve eşitsizliğin en çok çocukları etkilediğini ve okul yemeği hakkının ne denli bir öncelik taşıdığını ortaya koyuyor. PISA 2022 verilerine göre Türkiye, Kolombiya ve Meksika gibi ülkeleri geride bırakarak, OECD ülkeleri arasında 15 yaş grubundaki en dezavantajlı çocukların bulunduğu ülke konumuna yükseldi. Çocuk yoksulluğunda birinci sıradayız ve en az beş çocuktan biri, maddi imkansızlık nedeniyle haftada en az bir gününü aç geçiriyor. Zengin ve yoksul kesim arasındaki eğitim harcama farkı 42 kata ulaşmış durumda. Gelir adaletsizliği ve eşitsizlik, Gini katsayısının 2023 itibarıyla son 18 yılın en yüksek seviyesine ulaşmasına sebep oldu. Yoksulluğun artışıyla eğitim dışına çıkan çocuk sayısı ise son üç yılın zirvesine ulaştı.
