Bursa'nın Deprem Riski: Fay Hatları Uykuda mı?

Merve Kara-Kaşka
BBC Türkçe

Yeni bir araştırma, Türkiye’deki Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın güney kolundaki fayların etkisi altındaki Bursa kenti için ciddi bir deprem riski ortaya koyuyor.

Bursa, Türkiye’nin en yoğun nüfuslu ve en fazla ihracat gerçekleştiren şehirlerinden biri olarak biliniyor. Kentteki fay hatları durumu daha da komplike hale getiriyor.

Araştırmanın ortak yazarlarından Munzur Üniversitesi Yer Bilimleri ve Mühendisliği bölümünde görevli Doç. Dr. Taylan Sançar, yaptıkları paleosismolojik incelemeler sonucunda İnegöl fayının yaklaşık 2500 yıldır hareketsiz olduğunu aktarıyor.

Paleosismoloji, geçmişte yaşanmış depremlerin incelenmesiyle yer bilimi ve sismoloji alanlarını kapsayan bir disiplindir.

Son zamanlarda gerçekleştirilen çeşitli araştırmalar, Bursa’nın deprem riski hakkında önemli bilgiler sunuyor. 2024 yılında yayımlanan bir çalışmada ise kentte daha önce bilinmeyen bir fay hattı saptandı ve bu fayın 7 veya üzeri büyüklükte depremler oluşturma potansiyeline sahip olduğu öne sürüldü.

Uzmanlar, tarihi Bursa’nın büyük bir depreme karşı hazırlıklı olması gerektiği konusunda uyarılarda bulunuyor.

1850’lerdeki Yıkıcı Depremler

Tarihi veriler, Bursa’da 1850’lerde ciddi yıkımlara yol açan iki depremin meydana geldiğini göstermektedir.

Depremlerin büyüklüğünü ölçmeye yarayan aletler 1900’lerden önce bulunmadığı için, o dönemlerdeki depremlerin boyutları tam olarak bilinememektedir.

Ayrıca, geçmişteki depremlerin hangi fay hatlarından kaynaklandığı da belgelenmemiştir.

Doç. Dr. Taylan Sançar, “Eski depremlerin yerlerini belirlemek, bu fayın deprem üretme süresi hakkında zamansal bilgi vermekle kalmaz, mekansal olarak hangi fayın kırıldığını anlamamıza da yardımcı olur.” diye konuşuyor.

Sançar, tarihi depremlerin hangi fayları etkilediğinin belirlenmesi gerektiğini savunuyor. Aksi takdirde, bu bölgelere dair şehirleşme politikalarının güvenilirliği sorgulanabilir.

Tarihi Depremleri Araştırmak İçin Hendekler Kazıldı

Bursa’da, Ulubat, Bursa ve İnegöl faylarının geçmişini araştırmak amacıyla, kentin eski deprem izlerini taşıyan alanlarda geniş ve derin hendekler açıldı.

Zira, geçmişte meydana gelen depremler sonrasında yüzeyde oluşan kırıklar zamanla toprakla örtülüyor.

Kazılan hendeklerdeki toprak katmanlarını inceleyen araştırmacılar, faydan etkilenmemiş olan ilk toprak katmanını laboratuvar ortamında yaşlandırarak depremlerle ilgili kanıtlar elde ettiler.

Bunlar ışığında, Sançar, Ulubat Fayı için 1800 yıldır, İnegöl Fayı için ise 2500 yıldır büyük bir depremin meydana gelmediği sonucuna ulaştıklarını belirtiyor.

Ayrıca, incelenen üç fay hatlarının da 7 büyüklüğünde depremler üretebilme kapasitesine sahip olduğunu ifade ediyor. Bursa ve İnegöl faylarından birinde gerçekleşen bir depremin diğerini tetikleme potansiyeli olduğunu aktaran Sançar, iki fayın birlikte kırılmasının daha büyük bir depreme yol açabileceğini vurguluyor.

Munzur Üniversitesi’nde görevli bilim insanı, bu hesaplamalar sırasında risk ve tehdit değerlendirmelerinin Bursa fayının geçmişteki hareketliliğini tespit etmenin önemini artırdığını belirtiyor.

Ayrıca, geçerli sonuçlara ulaşamamaları hem araştırmanın kapsam ve bütçesi ile hem de insan etkisiyle bozulmuş arazilerde yapılması ile ilgili sorunlardan kaynaklandığını vurguluyor.