Halep’te Gelişmeler
Suriye’nin Hatay sınırındaki İdlib kentini kontrol eden ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin ‘terör organizasyonları’ listesinde yer alan cihatçı örgüt Heyet Tahrir Şam (HTŞ) önderliğindeki silahlı gruplar, 27 Kasım 2023 tarihinde Şam yönetimi kontrolündeki Halep’e karşı büyük bir harekât başlattıklarını duyurdu. İdlib ile Halep, birbirine komşu olan iki kent olup, Halep, Suriye’nin ikinci büyük kenti olmasının yanı sıra, iç savaş öncesi dönemde ülkenin ekonomik merkezi olarak tanınıyordu. Bu harekât, 2016’dan bu yana ilk kez Halep’te muhalif silahlı gruplarla Şam yönetimi arasında bir çatışma yaşandığını ortaya koyuyor. Harekât sırasında, Britanya merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’nden elde edilen bilgilere göre, Türkiye destekli Suriye Milli Ordusu (SMO) da bu çatışmalara katılıyor.
Önceki dönemlerde, Mart 2020’de Rusya ve Türkiye, İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’nde bir ateşkes ilan etmişti. Bu anlaşma ile iki ülkenin orduları bölgedeki güvenliği sağlamak amacıyla ortak devriyeler yapacağını ifade etmişti. Ancak şu an itibarıyla bölgede Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) ait birçok gözlem noktası da mevcuttur.
Bölgede, silahlı gruplar ile Suriye ordusu arasında şiddetli çatışmalar baş göstermekte. Bölgeden gelen bilgilere göre, silahlı gruplar, harekâtın ilk 48 saatinde 20 kilometreden fazla mesafe kat etti. 29 Kasım tarihinde ise HTŞ liderliğindeki grupların Halep’in merkezine girdiği bildirildi. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, otuzun üzerinde Suriye askeri ile birlikte, ilk iki günde 120’den fazla HTŞ militanının hayatını kaybettiğini de açıkladı.
Türkiye’nin Durumu ve Şam Yönetimi
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Moskova’nın bu saldırıları “Suriye’nin egemenliğinin ihlali” olarak değerlendirdi. Peskov, Suriye’deki yetkililerin bölgede bir düzen tesis etmesi ve anayasal düzeni yeniden sağlaması gerektiğini vurguladı. Bunun yanı sıra, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, Halep’te yaşanan çatışmaları değerlendirdi; İdlib’e yönelik son dönemdeki saldırıların bölgedeki gerginliği artırdığına dikkat çekti. Keçeli, Türkiye’nin sivil halkın zarar görmemesi noktasında büyük bir hassasiyet taşıdığını ifade etti.
Kritik M5 Otoyolu ve Ekonomik Bağlantılar
Resmî kaynaklar, silahlı grupların Halep ile başkent Şam arasındaki ana karayolu olan M5’in bir bölümünü kontrol altına aldığını bildirdi. M5 otoyolu, Suriye’nin Ürdün sınırı yakınlarında başlayarak Türkiye sınırı yakınlarındaki Halep’e kadar uzanmaktadır. Bu yol, İdlib vilayetini boydan boya kateden ve dört büyük kenti (Şam, Humus, Hama ve Halep) birbirine bağlayan önemli bir ticaret arteridir. Uzmanlar, bu yolun savaş öncesinde günlük 25 milyon dolarlık ticaret hacmine sahip olduğunu tahmin etmektedir.
Bunun dışında, söz konusu yol Suriye’nin doğusu ve kuzeyinden, buğday ve pamuk taşımacılığı için yoğun biçimde kullanılmaktadır. Ayrıca, Ürdün, Suudi Arabistan ve Türkiye gibi ülkelerle olan ticaret bu yol vasıtasıyla yürütülmektedir.
Tartışmalı Güç Dengeleri ve Normalleşme Çabaları
Suriye, Rusya ve İran, HTŞ liderliğindeki silahlı grupların Halep’in kontrolünü tamamen ele geçirmesinden endişe duymaktadir. Halep’teki çatışmaların başlarında İran Devrim Muhafızları’nın önemli bir komutanı Kioumar Pour
