Japonya’daki araştırmacılar, tüm kan gruplarıyla uyumlu, uzun süre saklanabilen ve acil durumlarda kritik hayat kurtarma potansiyeline sahip yeni bir yapay kan geliştirdiler.
Nara Tıp Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hiromi Sakai ve ekibi tarafından geliştirilen bu yapay kan, hemoglobin vezikülleri (HbV) adı verilen mikro kapsüllerden oluşmaktadır. Bu kapsüller, süresi dolmuş bağışçı kanlarından elde edilen saflaştırılmış hemoglobini içeriyor ve kırmızı kan hücrelerinin oksijen taşınmasında önemli rol oynuyor.
HbV’lerin en çarpıcı yanlarından biri, tüm kan gruplarıyla uyumlu olmalarıdır. Bu özellik, acil durumlar veya savaş alanlarında kan grubu eşleştirmesi beklemeden anında kan nakli yapılabilmesini sağlamaktadır. Ayrıca, oda sıcaklığında iki yıla kadar bozulmadan saklanabilme kabiliyeti, soğuk zincir gereksinimini ortadan kaldırarak afet bölgelerinde büyük bir avantaj sağlamaktadır.
Yapay kan konusunda yürütülen çalışmalar devam etmektedir. Ancak, yapay kanın insan vücudu ile ne kadar uyumlu olduğu hala tartışılmakta ve çeşitli riskler gündeme gelmektedir.
Laboratuvar ortamında üretilen yapay kanın geleneksel kan bağışlarını nasıl etkileyeceği de tartışmalıdır. Bu durum, olası bir bağış azalması üzerinde endişelere yol açmaktadır.
BAŞARILI DENEYLER
Japonya Tıp Koleji bünyesindeki bir araştırma grubu, tavşanlar üzerinde gerçekleştirdiği yapay kan deneyinde, hayvanların %60’ının sağ kaldığını ve herhangi bir pıhtılaşma ya da ciddi yan etki yaşanmadığını gözlemlemiştir. Bunun yanı sıra, Nara Tıp Üniversitesi’nde yürütülen bir deneyde, hayvanların kan hacminin %90’ı yapay kanla değiştirildiğinde zararlı bir olayla karşılaşılmamıştır. İnsanlarda yapılan Faz 1 denemelerde ise sağlıklı gönüllülere 100 ml’lik dozlar uygulandığında ateş ve konjonktivit gibi hafif yan etkiler rapor edilmiştir. Bu çalışmalar, yapay kanın uygun oksijen taşıma yeteneğine sahip olduğunu ve kısa süreli kullanımda güvenli olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak uzun vadede etkilerinin dikkatle izlenmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
ETİK VE TOPLUMSAL TARTIŞMALAR
Yapay kan, insan vücudu dışında üretilmiş biyolojik bir madde olması nedeniyle çeşitli etik ve toplumsal tartışmalara yol açmaktadır. Bu tedavilerin, yaşam kurtarıcı özellikleri nedeniyle öncelikli olarak insan yaşamına katkıda bulunması gerektiği görüşü bir taraftan öne çıkarken, diğer taraftan “aşırı tıp” eleştirileri de yapılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleştirilen kamuoyu araştırmalarında katılımcıların önemli bir kısmı, sentetik kanı ahlaki olarak kabul edilemez bulduklarını ifade etmektedir. Bazı bireyler ise yapay kanı, doğal kanın yerini almayan tamamlayıcı bir araç olarak görmekte. Japonya’da ise geniş çaplı etik tartışmalar henüz medyada yer bulmuş değildir; burada bilimsel öncelikler ve hasta yararı ön planda tutulmaktadır.
TOPLUMDAKİ ENDİŞELER
Yapay kanın kan bağışı kültürü üzerindeki etkisi, dikkat çeken bir konudur. Bağış ihtiyacını azaltma potansiyeli göz önünde bulundurulsa da, Japon araştırmacılar bu ürünü mevcut nakil tedavisinin tamamlayıcısı olarak değerlendirmektedirler. Yapay kan, insan kanından elde edilen hemoglobin içermesi ve tüm ihtiyaçları tek başına karşılamaması sebebiyle kısa vadede kan bağışına hala ihtiyaç duyulacaktır. Ancak ilerleyen süreçte, bu durum “kamusal sağlık kaygısı” olarak yorumlanabilir. Kan bağışına katılımı azaltma potansiyeli üzerine tartışmalar devam ederken, ulusal sağlık otoriteleri, bağışçıların motivasyonlarını koruyarak yapay kan teknolojisini desteklemenin yollarını araştır
