Onur Erem ve Rufat Ergeshov
BBC Türkçe ve BBC Kırgızca
Avrupa Birliği (AB) ile Orta Asya ülkeleri arasında nisan başında gerçekleştirilen zirve, Türkiye’de beklenmedik bir tartışmayı beraberinde getirdi.
Zirve sonucunda, bu ülkelerin AB ile imzaladıkları ortak bildiride, Kıbrıs adasında Türkiye’nin karşı olduğu görüşleri destekleyen bir madde yer aldı.
Bu madde, yalnızca Türkiye tarafından tanınan “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti”nin kurulmasını kınayarak, BM Güvenlik Konseyi’nin 541 ve 550 sayılı kararlarına sadık kalacaklarını belirtti.
Zirveye Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan olmak üzere beş Orta Asya ülkesi katıldı. Tacikistan dışındaki dördü, Kıbrıs’ın kuzeyindeki Türk yönetiminin gözlemci olarak yer aldığı Türk Devletleri Teşkilatı’nda (TDT) bulunuyor.
Bu ülkelerin, TDT’ye rağmen böyle bir bildiriyi imzalaması, Türkiye ile ilişkileri konusunda tartışmalara yol açtı.
Orta Asya ülkelerinin bu tavrının altında yatan sebepler üzerine bölge uzmanlarıyla görüşüldü.
Neden imzalamayı tercih ettiler?
Kazakistan’ın eski diplomatlarından ve siyasi analist olan Kazbek Beysebayev, AB’nin Rusya’ya uyguladığı yaptırımların Kazak ekonomisini de olumsuz etkilediğini belirtiyor.
Beysebayev, AB’nin zirvede duyurduğu 12 milyar euro’luk yatırım taahhüdünün bu bağlamda önemli bir fırsat sunduğunu ifade ediyor:
“Bölgedeki ülkeler, bu ‘hediye’ için Türkiye’yi üzmenin bir kayba yol açmayacağını düşündüler.” diye ekliyor.
Kırgız uluslararası ilişkiler uzmanı Dr. Chinara Esengul, “Duygusal tepkiler kültürel ve etnik bağlardan kaynaklanabilir. Ancak günümüzde dış politikada stratejik hedefler ve yatırım fırsatlarının öncelikli olması gerekiyor” diyor.
Orta Asya üzerine çalışan Central Asia Due Diligence’ın Özbek direktörü Alisher Ilkhamov, bildiride yer alan maddenin muhtemelen Kıbrıs Cumhuriyeti’nin baskısıyla eklendiğini belirtmektedir.
İlkhamov, geçmişte Orta Asya’nın AB’ye bağımlı hissettiği günlerin geride kaldığını, günümüzde ise AB’nin bölgeyle siyasi ve ticari ilişkilere daha istekli olduğunu savunuyor.
Bu maddenin Orta Asya ülkeleri için bir “hata” olduğuna катılıyor ancak, bu konuda direnç göstermelerinin mümkün olduğunu ifade ediyor.
Özbek siyasi analist Rafael Sattarov, “Orta Asya ülkeleri, Kuzey Kıbrıs’ı önemsemenin bedelini ödeyecek durumda değil” şeklinde bir görüş dile getiriyor.
Orta Asya ülkelerinin Kıbrıs politikası nedir?
Uzmanlara göre, Orta Asya ülkelerinin Kıbrıs Türklerinin durumu ile ilgili öncelikleri yok.
Bu ülkeler 1991 öncesi Sovyetler Birliği’nin bir parçasıydı ve Türkiye’nin 1974’teki Kıbrıs harekâtıyla, Kıbrıslı Türklerin 1983’teki bağımsızlık ilanıyla bağımsız bir dış politikaları bulunmuyordu.
Eski Kazak diplomat Beysebayev, “Kazakistan’daki insanların büyük çoğunluğu Kıbrıs sorununu bilmiyor, fakat orta sınıftan Türkiye’ye sık seyahat eden kişiler bu konuda bilgi sahibi” diyor.
TDT’nin geniş coğrafyası nedeniyle bazı bölgesel sorunların etkisinin Türk dünyasının diğer ucunda hissedilmesinin zorluğu da dile getiriliyor.
Kırgız uluslararası ilişkiler uzmanı Dr. Esengul, “Reel politikada ulusal, bölgesel ve jeopolitik çıkarlar her zaman önceliklidir” diy
