Yaz saati uygulamasının artıları ve eksileri, dünya genelinde halen tartışma konusu olmaya devam ediyor. BBC Future muhabiri Jennifer Chesak, bu uygulamaya dair güncel araştırmaları ve uygulamadan vazgeçen ülkelerin sebeplerini detaylı bir şekilde ele aldı.
Son on yıl içerisinde Türkiye, Azerbaycan, Suriye, Rusya ve İran gibi birçok ülke, farklı sebeplerle yaz saati uygulamasını iptal etti. Ancak, sağlık uzmanlarının uyarılarına rağmen bu uygulamaya devam eden ülkelerin sayısı da azımsanmayacak kadar fazla.
Pew Araştırma Merkezi tarafından 2023 yılında gerçekleştirilen bir analiz, geçmişte ülkelerin yarısının saatlerini değiştirdiğini, ancak günümüzde bu oranın üçte bire düştüğünü ortaya koydu.
ABD’nin büyük bir kısmı, Avrupa’nın çoğu, Kanada, Avustralya ve Latin Amerika ile Karibler’in önemli bir kısmı yaz saati uygulamasına devam eden bölgeler arasında yer alıyor.
ABD Başkanı Donald Trump, Aralık 2024 itibarıyla yüksek maliyet ve karmaşıklık sebebiyle yaz saati uygulamasına son vermeyi planladığını belirtirken, Mart 2025’te bu kararı henüz kesinleştirmediğini ifade etti.
Peki, yaz saati uygulamasına karşı çıkanların temel argümanları nelerdir?
Uzmanlar, güvenlik, sağlık ve iklim konularına dikkat çekiyorlar.
Sağlık riskleri
New Mexico State Üniversitesi’nden halk sağlığı profesörü Jagdish Khubchandani, saat değişiklikleri ile uyku sorunları ve kalp krizleri gibi sağlık problemlerinin arttığını gösteren araştırmalara dikkat çekiyor:
“Saat değişiklikleri, kazalar, akıl sağlığı ve genel sağlık üzerindeki etkileri ile ilgili çeşitli çalışmalar mevcut. Ancak bu araştırmalar, değişimlerin kısa vadeli etkilerine odaklanıyor. Uzun vadeli sonuçlara dair daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var.”
Saat değişiminin sirkadiyen ritim üzerinde olumsuz etkiler yarattığı ve bunun da çeşitli hastalıklarla bağlantılı olduğu vurgulanıyor. Khubchandani, sabah karanlıkta uyanan bireylerin stres, kan şekeri yönetimi ve açlık hormonlarının dengesi üzerinde olumsuz etkiler yaşayabileceğini belirtiyor.
Amerika Uyku Tıbbı Akademisi’nin 2020 yılında yayımladığı bir makale, saat değişimlerinin obezite, dolaşım problemleri ve depresyon gibi sorunlara yol açtığını ileri sürdü. Bu zararlı etkiler, değişimlerin yaşandığı zaman diliminin batısında yaşayan bireyler için daha belirgin bir şekilde ortaya çıkıyor.
Güvenlik riskleri
Saat değişiklikleri, ölümlü trafik kazaları, iş kazaları, ameliyat hataları ve genel ölüm oranlarında artışla ilişkilendirilmekte. 2018 yılında İspanya’daki araştırmacılar, 1990-2014 yılları arasındaki verileri incelediklerinde, saatlerin ileri alındığı gün ölümlü trafik kazalarının yüzde 30, geri alındığı gün ise yüzde 16 arttığını tespit ettiler.
ABD’de yapılan bir araştırma ise saatlerin ileri alındığı pazartesi günü iş kazalarının yüzde 6 oranında arttığını ortaya koydu. Çeşitli uluslararası çalışmalarda, saatler ileri alındığında kalp krizi oranlarında yüzde 4-29, inme vakalarında yüzde 8 ve tek kutuplu depresyon hastalıklarında ise yüzde 11 artış kaydedildi. Depresyon vakalarının olağan seviyelerine dönmesi ise 10 hafta sürdü.
Yaz saati uygulaması genellikle enerji tasarrufu ile ilişkilendirilse de, bu konudaki araştırmalar net bir sonuca ulaşamıyor. ABD’de yapılan çalışmalardan biri yüzde 0,5 oranında bir enerji tasarrufu sağlarken, başka bir rapor yüzde 4 oranında enerji artışı ortaya koyuyor.
Arizona eyaleti, yaz saati uygulamasından enerjiden tasarruf etmek amacıyla vazgeçmişti. 1967’de uygulamaya başlayan eyalet, akşam saatlerinde işe dönen bireylerin yaz saat
